Транскрипција на дел од работилницата оддржана од Жан-Лук Нанси на Беркбек Институтот за хуманистика како дел од серијата на предавања Збогум Дерида во мај 2005.
Жан-Лук Нанси: Постојат два начина на мислење на односот од конечност до бесконечност:
Едниот е дека конечноста излегува од себе и влегува во бесконечност. Може грубо да се каже, дека ова ќе биде хегеловски начин – прилично грубо, бидејќи како и секогаш со Хегел, ништо не е едноставно како што изгледа. Значи, конечното нешто излегува од себе си и е фатено во бесконечност.
Друг начин кој, мислам, Хајдегер почна да го отвора во филозофијата е да се мисли дека конечноста е едно отворање кон бесконечноста; дека конечноста не е трансформирана во бесконечност – конечноста е отворена кон… Едноставен круг покажува што мислам: кругот е конечно нешто и конечноста е кругот кој е конечен, но постои отворање и ова отворање како отворање е бесконечно. Доклку сакате, како пример, но се разбира тоа е повеќе од еден пример, смртта како последен статус на постоењето е отворање кон бесконечното. Таа не е трансформација или скок во бесконечното или присвојување на бесконечното, таа е бесконечна како отворање на конечното. И за да има отворање треба да има конечно отворање, отворање без граници повеќе нема да биде отворање.
Сега за суверенитетот: би рекол дека суверенитетот е поимот на отворање на општеството кон себе. Знаеме дека суверенитетот беше создаден од Бодин со цел да го предизвика теолошкиот, односно, повеќе моделот за теоцентричната држава. Важната историска поента за суверенитетот е дека тој е фундаментално атеистички поим како што набгру по Бодин беше сфатено, кога беше напишано дека републиката на Бодин би била соодветна за атеистичко население, што, ќе разберете, во седумнаесетиот век не значеше ништо – беше невозможно – не постоеја атеисти.
Се разбира Бодин не кажува ништо такво, но беше разбран многу добро, подеднакво добро како и некои други учители како Макијавели, каде што можеме да најдиме некои рани фази на значењето на суверенитетот на Бодин. За Макијавели религиската држава, како што пишува во Владетелот, воопшто не е поврзана со владетелот. Прашањето на Владетелот е прашањето на само-институционализацијата на Владетелот. Се разбира ова се уште не е поимот на суверенитетот, но, го наведувам Макијавели бидејќи кога тој зборува за религиската држава, тој вели дека за религиската држава не се појавува проблем. Зошто? Поради тоа што конституцијата е дадена од некое друго место, односно од небото, Бог или црквата. Значи, суверенитетот беше роден како поимот на само-конституирањето или само-етаблирањето на државата или може да се каже самоизјаснувањето на државата што е на местото на Бог, а потоа, секако, без Бог. Во извесна смисла суверенитетот е квинтесенција на себството. Тоа е самосоздавањето на самосвеста и автономија на претстојното тело.
Потоа доаѓа прашањето на конечноста и бесконечноста на суверенитетот. Суверенитетот како концепт на само-етаблирањето може да биде единствено бесконечен како што секоја само-конституција или конституција на себството е нужно бесконечно бидејќи себството е она што е сочинето преку враќање кон себе си. Себството мора да се „посебствува“ (to self заб. на прев.) себе си. Знаете дека го имате глаголот „посебствува“ на англиски. „Посебствува“ беше употребуван од генетичарите во минатото со значење оплодување на растението со него самото. Значи го имате глаголот „посебствува“. Тој е одличен глагол бидејќи секое себство треба да се посебствува себе си. Да се биде себство значи да се себствува или кажано поедноставно, да (се биде себство значи да се) се вратиш кон себе си.
Прекинување: Може ли да прашам? Дали мислете, во хегеловска смисла, дека себството мора да излезе од светот и тогаш да се врати од светот преку посредување со негацијата?
Жан-Лук Нанси: Да, токму тоа е прашањето до кое пристигнавме. Но, се разбира, дури и без никаков свет, што значи себство, soi или selbst? Тоа означува она што доаѓа до себе. Може да се каже дека „да се врати во себе“ е доста едноставна структура. Но доколку себството не е дадено пред ова враќање кон себе тогаш враќањето назад кон себе е бесконечно, не постои крај на враќањето назад. Значи ова е точката кадешто апсолутната автономија на суверенитетот на себството е логички бесконечна, не постои крај или почетна точка. Каде почнува суверенитетот? Токму ова е точката во која суверенитетот на народот кај Русо го има својот проблем. Каде е почетната точка на општествениот договор кај Русо? Никој не знае, бидејќи имате народ, коj не е само народ, бидејќи тој станува народ со правењето на договорот. Значи договорот е начин на враќање кон себството, кое не било дадено претходно и себството е навистина суверенот. Ова е причината зошто не е така лесно да се мисли за суверенитетот на народот, бидејќи е невозможно да се претстави народот како даден пред создавањето на народот. Ова е постојано проблемот на „конститутивната моќ“.
Сега, сметам дека прашањето за Европскиот устав, за кое толку многу разговараме во Франција е ова прашање: Дали европскиот народ е веќе даден и потоа овој народ доаѓа и го прави уставот или напротив, дали уставот е направен за да го создаде народот. Ова е многу интересна точка. Хабермас некаде наведува дека уставот го создава народот.
Прекинување: Дерида посочи на ова во неговиот есеј „Декларацијата на независноста“ кога тој зборуваше за потписот кој ја овластува декларацијата на „слободните“ и „независните“ граѓани на Соединетите Држави. Ова е можеби поинтересно од Хабермас.
Жан-Лук Нанси: Во право си. И целата проблематика на потписот за Дерида е некој вид на еквивалент на себството. Но, сега, да се вратиме на суверенитетот.. Ако суверенитетот мора да биде вистински суверенитет и мора да има вистинска моќ тој мора да стави крај на овој бескраен процес. Мора да дојде од бесконечноста до конечност. Тогаш прашањето станува такво во кое конечноста на суверенитетот е земена како конкретно „нешто“, дадена во точката или местото каде што не било ништо или никого. Субјектот е даден. Доколку повторно помислиме на Русо, „народот“ е даден. Кога „народот“ се повикува себе си, на пример, францускиот народ, тогаш имате устав. Францускиот народ вели дека „..“ и тн.
Пред 15 години, некои луѓе во Корсика сакаа францускиот устав да прокламира „француски народ“ и „корсикански народ“. Тоа беше огромен проблем: како може еден народ, францускиот народ, да прокламира друг народ во истиот устав? Се разбира имаше и други не толку теоретски проблеми!
Дали уставот е можен за повеќе народи заедно? Што тоа значи? Ова е интерсно поради тоа што, на некој начин, токму тоа е законот. Доколку уставот е направен за повеќе од еден народ (или луѓе) кое ќе биде името за заедничкиот уставен ентитет? Не знам. Но засега можам да кажам дека начинот да се заврши бесконечниот процес на себе-конституирање се состои во земање на некое „нешто“, некој субјект (не во субјективното значење на субјект туку во средновековна смисла на супозит – нешто поставено таму, како „државата“, народот, „главниот“) за бесконечното буквално да биде согледано во него. Токму во овој момент тоа престанува да биде бесконечно.
Ова е, секако, проблемот на суверенитетот кај Шмит, иако, мислам дека Шмит многу добро ја разбрал потребата на суверената моќ како потреба за суспендирање на законот поради тоа што моќта за суспендирање на законот е нужно моќ која треба да биде претпоставена на секоја легална моќ. Моќта да се суспендира законот, или да ги употребам конкретните термини на Шмит: моќта да се одлучи за состојбата на исклучок, е онаа моќ за прекинување на бескрајниот процес. И на одреден начин е невозможно да се избегне потребата од прекинување на овој процес. Ова е прашањето за Шмит, и причината зошто Шмит беше толку близок со нацистите и можеше да напише текст со наслов „Фирерот го штити законот“. Јас не го оправдувам Шмит, ниту демонстрирам дека нацистичката логика е ладната логика на суверенитетот, но сериозно, јас сакам да посочам дека можеби целиот проблем на различните фигури на тоталитаризмот е проблемот на модерната суверена држава, како државата по монархичките фигури, која стана неспособна да стави крај на сопствениот процес на самоконституирање. Потоа фигурата на било кој вид на запирање можеше да се појави како решение на проблемот. Ова значи дека ние или мораме целосно да го напуштиме секој поим и проблематика за суверенитетот или да мислиме поинаку за суверенитетот.
Ова беше точката на разговор помеѓу мене и Дерида – Дерида преферираше да го напушти суверенитетот и да мисли дека целата логика на суверенитетот не може да биде ништо освен преципитација на бесконечното во конечно. И како што разбравте, конечност не како отворање туку како затворање. Ова е прашањето на фигурата и на идентитетот – зошто фигурата на Хитлер, Мусолини и други беше толку важна? Бидејќи ова беше начинот на затворање на процесот – Хитлер беше конечна фигура. Ова е важно бидејќи сметам дека многумина често се помируваат себе си со идејата дека Хитлер беше ужасен човек, луд човек, грд човек и тн. Но тие ја промашуваат токму главната поента дека Хитлер беше конечна фигура. Мислам дека „оконча“ или „окончува“ го преведува францускиот збор „finition“ како што се користи во контекст на окончување на облеката, како и за конечниот крај на една зграда, односно на самиот крај.
Прекинување: Вие велите дека Хитлер е фигурата на окончувањето, можете ли да направете значајна дистинкција помеѓу тоа и да речеме, Претседателот Буш или Г-динот Блер кој повторно ќе стане премиер? Како ќе направите дистинкција во ваков вид на анализа помеѓу она што го нарекувате тоталитарна и формално не-тоталитарна држава?
Жан-Лук Нанси: Мислам дека има многу нијанси, но, се разбира, Буш не е баш инкорпорирана фигура како Хитлер – каде што нема јаз помеѓу Адолф Хитлер самиот и она што Адолф Хитлер го инкорпорира. Постои, повеќе или помалку, јаз помеѓу самиот Буш и народот на Америка, американскиот сон, американската демократија и тн. Ова е токму прашањето на „окончувањето“. Не знам за Блер.
Прекинување: Но, логично во структурата на суверенитетот како што вие го претставивте, која сметам дека е многу брилијантна анализа, мора секогаш да има завршеток. Бидејќи во секој случај, за суверенитетот да дојде повторно во светот тој мора, како што беше, да го запре тој бесконечен процес и да го претвори во конечност. Значи во секој момент ви е потребен Chef d`Etat, ви треба или кралот или Le Pape. Со други зборови, она што го кажувате е дека може да има разлика во конкретното завршување но логички структурата мора да остане иста.
Жан-Лук Нанси: Ова за мене е многу важна и проблематична точка, бидејќи, да, ви треба точка на завршување. Прашањето е дали ова завршување е нешто што е дадено и тотално завршено или се уште отварање.
Прекинување: Како ова отвoрање ќе изгледа во релација со суверенитетот?
Жан-Лук Нанси: Ове е проблемот. Токму ова е причината зошто го опишав овој круг. За демократијата тоа изгледа како дупка и преку ова се доаѓа до теоријата и описот на демократијата на Лефорт. Токму Лефорт се противи на било каква можност да се претстави суверенитетот како сам по себе. Тој тврди дека демократијата е логиката на празното место на само-претставувањето на општеството по себе. Токму на ова место, она што Лефорт ми го отвoра е прашањето дали е можно општеството да се држи околу дупка и да се има храброст да се одржува празнината на дупката. Постојат пријатели на Лефорт кои велат дека да се биде демократ е да се поддржи или да се издржи празнината на централното место. Според линијата на Мишел, „Француската револуција не остава споменик туку празно место на песната на маршот“. Ова е прашањето како да се справите со празно место? Не можам да останам со Лефорт, бидејќи односнот со празнината за Лефорт се зема на попсихоаналитички начин од Лакан – дека празнината е празнината на имагинарното и демократските народи остануваат во симболичката област и дека реалното е токму празнината. Па, јас го разбирам тоа, но токму политиката има потреба од мост од симболичното кон реалното преку некое имагинарно царство.
Конечно, се прашувам дали не треба да ги разделиме 1) односот на заедничкото постоење со одреден вид на фигура на присуство на заедничкото јас и 2) односот (на заедничкото постоење) кон празнината како таква. Би рекол дека првиот однос би бил политички однос, но тотално одделен од суверенитетот и цела оваа теолошка позадина. Што би бил другиот однос? Можеби естетски, религиски, поетски или „мислечки“ однос. Политичкото не треба да го користи својот суверенитет на другиот степен, бидејќи тогаш, можеби, повторно доаѓа моделот на империјата. Во империјата постои политички режим со многу различни општества кои практикуваат свој начин на поврзување со празнината. Лесно е да се види она што го кажувам сега, бидејќи празнината останува празнина на заедничкото постоење. И се уште постои ризикот од пополнување на празнината дури и со минумум од фигурите кои ни требаат за да имаме политичка врска. Интересно е тоа што Француската република е единствената демократија без каква било фигура (глава). За да се здобие со мала фигура, во XIX век беше направена една со името Мариен. Не ја знам точната приказна, но името требаше да ја именува имагинарната жена облечена во рубата на ослободените римски робови која некогаш и француските револуционери ја носеле. Можеби ја знаете оваа фигура, претставена во сликата „Слободата на чело на народот“ од Делакроа. Ние се уште ја имаме Мариен на поштенските марки, како што ја имаме и во секоја куќа. И на секои пет или десет години моделот на Мариен се менува, последниот беше една жена од телевизијата. Претходниот беше Латиција Каста (француски супермодел), што е многу интересно, бидејќи токму ова е незанимливо и јас не велам ништо против Латиција Каста. Еднаш дадов интервју на оваа тема за италијански весник во време кога Латиција беше земена како модел на Мариен. Интервјуто беше објавено со неколку слики и поради тоа што не можеа да најдат слики од Латиција како Мариен тие одбраа слика од нејзе целосно гола како илустрација на Француската република!
Прекинување: Може ли да ве замолам да го поврзете она што го кажувавте за празниот простор на суверенитетот и Лефорт со вашите тврдења за суверенитетот кој стреми да биде ништо, особено во контекст на мондијализацијата и екотехниките кои вие ги опишавте во „Смисла на светот“ како и во вашиот есеј за Ирачката војна.
Жан-Лук Нанси: Како да се мисли за празнината ниту како чиста негативност, ниту како дијалектична негативност. Повторно, ова е прашање кое се појавува во многу области во современите мислења: како да се мисли за негативноста која може да биде позитивно негативна. Ако сакате, кога велам суверенитет земен како некое „нешто“, некоја супстанција или суверенитет како чиста празнина тогаш можам да кажам дека ова е можеби прашање на негативитетот – како ниту нешто, ниту ништо, но можност да се отвори кон сите нешта. Тогаш можеби негативитетот како „стварта по себе“ како што Хегел вели, е нешто кое на француски можеме да го увидиме преку зборот rien. Чудно е што во францускиот го имаме зборот rien кој значи ништо, иако rien доаѓа од латинското res. Значи, на почетокот rien значел нешто, но многу мало нешто. Денес во францускиот, може да се каже, на пример, un petit rien (мало ништо), мало ништо е сепак нешто. Или може да кажете, un rien separe ceci de cela, нема ништо помеѓу ова и тоа – уште еднаш мало ништо, но постои поделба, па постои нешто помеѓу нив. Ова е интересно, бидејќи единствено му припаѓа на родот на францускиот.
Прекинување: На англиски велиме sweet nothings.
Жан-Лук Нанси: Тоа е фино!
Превод: Стефан Видиков
