Дијалог со Немања Тубониќ по повод Светскиот ден на студентите
Политички се наоѓаме на лошо географско место – Балканот. Балканот назадува економски во споредба со сите свои соседи: Западна и Централна Европа, но и Турција. Комуникацијата помеѓу различните етникуми е доста слаба, јазичните бариери се пречка за остварување на одредени заеднички цели, но и таму каде што нема такви диспозиции се бараат други разлики, прво верски, па политички. Денес разговаравме со Немања Трибуновиќ за состојбите во кои што се наоѓаат студентите од Балканот. Тој е студент на Филозофскиот факултет на Универзитетот во Бања Лука и се согласи да размениме збор два за студентите и интернационалните можности. Немања е студент од трета година на Филозофскиот факултет при Универзитетот во Бања Лука, на отсекот за филозофија. Тој се занимава со политички активизам и член е на марксистичката организација „Црвени“, југословенска секција на Интернационалната марксистичка тенденција која што има ограноци во Србија, Босна и Херцеговина и Северна Македонија.
Никола Шиндре: „Животниот стандард на Балканот е низок, а особено студентскиот стандард. Студентите немаат услови за домување, за учење и надоградба, но нема услови ниту за раст и развој на просветата. Какви се состојбите во Босна и Херцеговина?“
Немања Тубониќ: „Во последните триесет години откако се случи моментот на рушењето на работничката држава и наследството што работниците од БИХ и Југославија го создаваа заедно резултира со приватизација која што беше попратена со длабока материјална беда на масите. Општа несигурност и неосигураност на условите за живот е она што ние денес го проживеуваме така што луѓето се препуштени сами на себе да се снаоѓаат со своите можности а таквите можности се многу мали. На другата страна стојат приватниците на БИХ и нивната политичка елита која што успеа во овие 30 години да приграби голема количина на капитал и да осигура егзистенција на генерации свои потомци, а сето тоа на сметка на работничката класа. Покрај тоа, она пто најмногу се провлекува низ медиумите е националистичка реторика и заплашување на луѓето дека со рушење на денешниот поредок и ентитетите што го штитат тој поредок би дошло до некаква смрт на луѓето од една нација. Генерализациите кои што се спроведуваа во 90тите и денес кај многу луѓе се присутни и то е главно средство со кое што буржоаските позиција и опозиција ги одржуваат своите фотелји. Сепак, работните луѓе на сите три народи во БИХ ја доживуваат истата судбина, се наоѓаат во истата беда, плодовите на нивната работа се присвоени од страна на приватниците на нивните народи итн. Доказ дека ја живеат истата судбина е тоа што на секој работнички протест излегуваат истите полицајци кои ги тепаат сите. Животот на студентите кои доаѓаат од слоевите на работничката класа има еден дополнителен притисок, а тоа е како да се соберат пари за школарина, домување, храна, книги итн. затоа што трошоците се високи, платите недоволни, а никој не гарантира дека студентите или нивните родители ќе можат да го задржат своето работно место. Најниската школарина е некаде во ист однос со просечната плата на работниците. Луѓето инаку избираат факултети што можат да им донесат некаква извесност по завршувањето, но пак и тоа останува само како надеж затоа што многу студенти по дипломирањето продолжуваат да работат други работи кои немаат многу врска со нивнит факултет. Во суштина состојбата во БИХ е состојба на општа криза на капитализмот.“
Н. Ш. Преминот од социјализам во капитализам наречен транзиција речиси и ја уништи работничката класа во ексјугословенските земји. Како повторно да почнат работниците да се солидаризираат едни со други, но и да градат интернационални, односно регионални работнички движења?
Н. Т. Ова е прашање за организираноста на работничката класа, а таа организација ја нема баш затоа што работничките синдикати се под контрола на буржоаските партии и буржоаските (претежно десничарски) идеологии, а буржоаските политички партии вклучувајќи ги и социјалдемократските гледаат само на тоа како да ја сочуваат својата фотелја или да го земат местото на таа истата фотелја – тие се бизнис партии и ништо повеќе. Затоа мора да постои работничка партија на столбовите на научниот социјализам која што ќе може да ги организира работниците и да им го покажи патот на револуционерната трансформација на оштеството во интерес на работникот, почнувајќи од тоа работниците да бидат тие кои ќе управуваат со своите синдикати заедно со работничката партија, па се до тоа да ги разбиваат границите кои што им ги наметнува национализмот по пат на солидаризација со другите работници, без разлика дали домашни или странски, кои се наоѓаат под притисок на капиталот. Работнички штрајкови ќе има, класната борба никогаш не стои, ама таа мора да се извлече од реформизмот и да се постави на револуционерни нозе. Тоа е голема задача за комунистите денес затоа што буржоазијата на секој чекор се обидува да ја оцрни борбата на работничката класа и комунизмот говорејќи дека тие протести го рушат дадениот поредок за кој што тие се бореле во 90тите. Дали тој поредок има вредност? Ние не гледаме ништо што би било вредно во него ако го набљудуваме начинот на живот на работните луѓе. За работните луѓе, а особено за младината денес се говори дека се гледаат себе и своите индивидуални интереси, ама ако малку подобро погледаме што е човекот, тогаш во него препознаваме општествено битие чии интереси не се одвоени од интересот на целото општество. Заправо иднината на децата на работнцити, иднината на младината, иднината на начинот на живот зависи од начинот на кој општеството живее и да се гледа на себеси заправо значи да се гледа како да се изгради општеството да биде што подобро.
Овде се обидува да се наметни најрадикалниот индивидуализам кој не е ништо друго освен отуѓување кое им се пружа на работниците за да се продолжи со угнетувањето, ама затоа работниците мора да создадат свест за својата класа, за општеството како целина и да се изборат за ослободување кое лежи во самоуправни заедници на произведувачите. Моменталната сигурност која некој работник ја има и поради која може да каже дека му е добро не значи дека таа сигурност ќе ја има и утре затоа што сè додека се игра по правилата на приватната сопственост, додека кој било човек може да просвојува она што другите го создаваат никаква сигурност не може да има.
Н. Ш. Во Македонија двата најголеми етникуми немаат соживот и многумина тоа го објаснуваат со јазичните разлики, но во Босна и Херцеговина има три етникуми што лингвистички можат да се разберат, но наоѓаат други разлики. Како да се здружуваат студентите и младите и да ги наоѓаат заедничките точки притоа не занемарувајќи ги разликите?
Н. Т. Добар дел од младите луѓе не се толку заинтересирани за национализмот кој што е кај нас присутен и полека увидуваат дека тие разлики се еден историски производ, а тензиите што тука постојат се производ на „арамиите на власт“. Тука се гледа желбата за заедништво, за размена на искуства, за подлабоки поврзувања, ама таквиот начин на живот има препрека која доаѓа од слоевите на буржоазијата која што мора некако да ја оправда материјалната беда во која што луѓето се наоѓаат. Таквата младина веќе се поврзува на еден здраворазумен начин, има свои механизми, ама за ова да може да стане општо правило мора да постои свест за општествените проблеми на позициите на класната борба како научен пат на разбирање на светот.
Но, и кога зборуваме за заедништвото треба да разјасниме што тоа значи затоа што имаме моменти на буржоаска пропаганда во форма на буржоаски реформизам која исто така повикува на заедништво, толеранција и слободен развој на слободен пазар и на прво слушање овие поими може некому да звучат примамливо, ама поазди нив се кријат проблемите на капитализмот кои не се ништо друго освен израз на експлоатација на работничките маси. Додека на една страна се присвојуваат плодовите на работничката класа, а на друга расте материјалната беда заедништво помеѓу класите кои што стојат во меѓусебна спротивставеност суштински нема. Така секогаш, во зависност од околностите во класното општество, едни слоеви ќе се ојачуваат како што другите ќе слабеат, и не може да има да постои мирен живот и развој таму каде што постојат овие антагонизми, како што и може да се види. Затоа заправо мораме да укажуваме на овие контрадикторности и да зборуваме дека работните луѓе од целиот свет имаат исти интереси, и дека кризните состојби, како кај студентите и кај нивните родители, и кај масите на работничката класа постојат само поради капитализмот.
Н. Ш. Пандемијата можеби ќе ги забрза историските текови во нашата историја. Капитализмот не е веќе одржлив систем како од еколошки, така и од економски причини. Како да се размислува за иднината и за какви општествени движења треба да се залагаме?
Н. Т. Да, сосема е јасно дека капитализмот нема веќе што да понуди. Каде лежи решението? Ние денес имаме разиен начин на производство и имаме можност да тоа производство бргу го усовршуваме, сите луѓе да се вработат, да намали работното време и создаде можност луѓето сами да управуваат со општеството, да планираат и да произведуваат. Решението на оваа загатка на класното општество впрочем лежи во планската економија, во меѓусебното поврзување помеѓу луѓето, во комуникацијата и во договарањето окулу сопствениот живот и развојот на условите на материјалната егзистенција. Социјализмот е нужност и затоа е многу важно да се искаже поддршка на оние општествени движења кои се легитимни претставници на интересите на работничката класа. Тие движења се комунистичките движења, движењата на разни организации на едно интернационално ниво кои се борат да создадат работнички партии кои ќе ја продолжат борбата за работничка власт.
Планската економија, која единствена може да ги поврзе луѓето на повеќе нивоа, која ќе ги премине границите на интересот на профитот, може да понуди соодветни решенија како по прашањето на материјалната беда, така и по прашањето за еколошките загадувања, разојот на науката, медицината, техниката итн. просто затоа што вредноста што се создава се вложува во општеството, а не се задржува во џебот на приватниците како што тоа денес се прави во капитализмот. Зошто нема соодветни мерки за сузбивање на пандемијата, зошто докторите немаат соодветни услови за работа, зошто се создаваат острови од отпад во морињата итн.? Затоа што спроведувањето на мерките кои би требале да го решат тоа ги чини приватниците од нивниот профит и тој стремеж за создавање на профит вообичаено резултира со осиромашување на работничката класа која ја создава цела општествена вредност. Затоа е потребно да се осврниме кон заедницата, да се насочиме кон планската економија наместо кон пазарот, а за тоа е потребен пошироко општествено движење на основите на марксизмот. Погоре ја споменав организацијата на која јас припажам на ниво на југословенскиот простор, ама таа организација е само една секција од поширока интернационална организираност – Интернационална марксистичка тенденција. Спасот нема да се најде во реформизмот на социјалдемократите затоа што тој реформизам сака капитализмот да е поблаг од тоа што е сега. Но, основното правило на капитализмот е создавањето на профит, и тој не прашува за начинот на кој се доаѓа до профитот, сè е дозволено.
Н. Ш. Дигитализацијата на просветата не нужно ќе донесе поголема рамноправност. Некои од студентите немаат услови во домот за да можат да се посветат на учењето. Како да се креира свест кај младите студенти за борбеност за своите права?
Н. Т. Со тоа треба да се занимаваат студентските организации, ама како што барем гледам на Универзитетот во Бања Лука, тие се наоѓаат под диктатот на буржоаските партии и обично нема такви видови на комуникација помеѓу студентите. Она што се приметува е да студентот го гледа факлтетот како пат до наоѓање на работа така што борбата за подобар живот на студентите не е примарна активност, него секундарна. Разбирливо, луѓето мораат да гледаат како да преживеат и тука се отчитува вештината на капитализмот кој низ генерирањето на материјална беда истовремено создава и отуѓување помеѓу луѓето. Повторно, начинот на живот на студентот не може да се одвои од начинот на живот на неговите родители, работните луѓе како целина, затоа што секој студент има трошоци кои мора да ги намири што создава оптеретување не само за интелектуално воздигнување туку и за прашањето за секојдневна егзистенција. Грижата за долговите и трошоците обично стои како товар на умот на студентот и многу е полесно да се учи кога тие грижи ги нема и секогаш има случаи кога студентот паузира, губи година или се испишува во моментот на губењето на економската моќ на неговата фамилија. Се разбира, овие проблеми секогаш ќе бидат тука додека постои ваков систем.
Така студентските организации мораат да бидат единствени и солидарни со работничките организации, тие мора да бидат организации на работничката партија или барем во нив да има класно свесни поединци кои ќе укажуваат на овие проблеми, а не во нив да бидат претставници на студентското тело блиски до оваа или онаа буржоаска партија кои со ширење на национализмот и предизборните пропаганди добиваат фини парични средства за позицијата на која се наоѓаат. А, колу што гледам од искуството на Универзитетот во Бања Лука студентските организации повеќе се бават со организирање на забави и натпревари на кои како награда се добива алкохол него што се бават со конкретни студентски прашања кои се тесно поврзани со економскиот живот на работничката класа.
Н. Ш. Повеќето од студентите се идните работници, а денес прекарни работници заради несигурноста во работните места и бенефициите што треба да им следуваат. Како да се гради студентско и синдикално заедништво?
Н. Т. Тука најмногу можат да помогнат класно свесните луѓе кои ги симпатизираат идеите на научниот социјализам со тоа што ќе се организираат и поврзат за да дадат општи глас во јавноста кој повикув на солидарност и револуционерна борба. Но, не само поради некакво хуманистичко чувство, него заради научниот повик со цел да се изгради подобро општество. Затоа е потребно да се градат кадри, да се гради револуционерна партија која во јавноста ќе настапува со теоретска поткованост, од работничките протести и синдикати до студентските протести и организации. Ова мене ме инспирираше да почнам да се бавам со политички активизам, да почнам да изучувам марксизам и да делувам практично затоа што колку и да зборуваме дека капитализмот е лош и дека ни треба заедништво ништо нема да направиме додека не создадеме теориско знаење кое ќе го спроведеме во пракса и конкретко да ги менуваме условите за живот. Значи да градиме заедништво по пат на организации, по пат на партии, и не само да застанеме на сегашните стекнати бенефиции, него да продолжиме понатаму, на патот за трансформација на целото општество.
Н. Ш. Во големите наративи за некоја посветла иднина секогаш имало исклучена група на луѓе, Ромите, квир луѓето, социјално загрозените, некогаш и жените. Како да заедничариме, а да ги почитуваме нашите разлики?
Н. Т. Мораме да сме свесни дека постојат низа на различни луѓе и дека односите кои не штетат никому се сосема оправдани, а во луѓето постои само една разлика која секогаш треба да се потенцира, а тоа е класната разлика. Дали има некоја личност која било етничка припадност, сексуална ориентација, друг пол и слично не е важно додека таа личност не оштетува други личности, додека не живее на сметка на другите како што тоа го прават приватниците без оглед на нивната етничка припадност, сексуална ориентација, пол итн. Буржоазијата согледувајќи ги разликите што постојат помеѓу луѓето фокусот секогаш ќе го става на тие разлики колку и тие да бидат банални, а сè со цел да се тргне фокусот од оние главни разлики – изворот на животот (материјалните услови за егзистенција: разликата во изворите на приход, опременоста на домот, можноста за образование итн.). Затоа е важно да се разбира светот со очите на науката, со очите на научниот социјализам и да се бори против угнетувањата кои капитализмот ги нуди.
Dijalog sa Nemanjom Tubonjićem povodom Svetskog dana studenata
Politički, nalazimo se na lošem geografskom mestu – Balkan. Balkan ekonomski nazaduje u poređenju sa svim svojim susedima: Zapadnom i Centralnom Evropom, no i Turskom. Komunikacija između različitih etnikuma je prilično slaba, jezičke barijere su prepreka za ostvarivanje određenih zajedničkih ciljeva, a i tamo gde ima takvih dispozicija se traže druge razlike, prvo verske, pa političke. Danas razgovaramo sa Nemanjom Tubonjićem o stanju u kom se nalaze balkanski studenti. On je student Filozofskog fakulteta na Univerzitetu u Banjoj Luci i pristao je da razmenimo par reči o studentima i internacionalnim mogućnostima. Student treće godine Filozofskog fakulteta na Univerzitetu u Banja Luci, odsjek Filozofija, bavi se političkim aktivizmom i član je Marksističke organizacije Crveni, jugoslovenske sekcije Internacionalne marksističke tendencije, koja ima ogranke u Srbiji, Bosni i Hercegovini i Severnoj Makedoniji.
Nikola Šindre: ,,Životni standard na Balkanu je nizak, a posebno studentski standard. Studenti nemaju uslove za stanovanje, učenje i razvoj, a nema uslova ni za rast i razvoj prosvete. Kakvi su uslovi u BiH?“
Nemanja Tubonjić: „U zadnjih trideset godina od kada se desio momenat rušenja radničke države i svih tekovina koje su radnici u BiH i Jugoslaviji stvarali rezultirao je privatizacijom koju je popratila duboka materijalna bijeda masa. Opšta nesigurnost i neosiguranost uslova života je ono što danas proživljavamo, tako da su ljudi prepušteni sami sebi da se prema svojim mogućnostima snalaze, a te mogućnosti su veoma male. Na drugoj strani stoje BiH privatnici i njihova politička elita koja je uspjela da u ovih 30 godina prigrabi veliku količinu kapitala i osigura egzistenciju generacijama svojih potomaka, a sve na račun radničke klase. Pored toga ono što se najviše provlači kroz medije jeste nacionalistička retorika i strašenje ljudi kako bi rušenjem današnjeg poretka i entiteta koji štite taj poredak došlo do nekakve smrti svim ljudima jedne nacije. Generalizacije koje su se sprovodile 90ih i danas kod brojnih ljudi su prisutne i to je glavno sredstvo kojim buržoaska pozicija i opozicija održavaju svoje fotelje. Ipak, radni ljudi sva tri naroda proživljavaju istu sudbinu, nalaze se u istoj bijedi, plodove njihovog rada prisvajaju privatnici njihove nacije itd. Dokaz da proživljavaju istu sudbinu jeste u tome što su na svakom protestu radnika izlazili policajci koji su ih prebijali. Život studenata koji dolaze iz slojeva radničke klase ima jedan dodatni pritisak, a to je kako skupiti novac za školarinu, stanovanje, hranu, knjige itd. jer su troškovi veliki, plate nedovoljne, a niko ne garantuje da će studenti ili njihovi roditelji moći zadržati radno mjesto. Najniža školarina je negdje u srazmjeri sa prosječnom platom radnika. Ljudi inače biraju fakultete koji im mogu donijeti neku izvjesnost nakon završetka, ali opet i to ostaje samo kao nada jer gomila studenata nakon diplomiranja nastavlja da radi neke druge poslove koji nemaju mnogo veze sa njihovim fakultetom. U suštini stanje u BiH je stanje opšte krize kapitalizma.“
N. Š. Prelaz iz socijalizma u kapitalizam koji zovemo tranzicija je skoro uništio radničku klasu u eks jugoslovenskim zemljama. Kako radnici ponovo da počnu da se solidarišu jedni sa drugima, ali i da grade internacionalne, odnosno regionalne pokrete?
N. T. Ovo pitanje je pitanje organizovanosti radničke klase, a te organizovanosti baš i nema, jer su radnički sindikati pod kontrolom buržoaskih partija i buržoaske (mahom desničarske) ideologije, a buržoaske političke partije uključujući tu i socijaldemokrate gledaju samo kako da ili očuvaju svoju fotelju ili da zauzmu mjesto u istoj toj fotelji – one su biznis partije i ništa više. Zato mora postojati radnička partija na stubovima naučnog socijalizma koja će moći da organizuje radnike i pokaže im put revolucionarnog preobražaja društva u interesu radnika, počev od toga da radnici budu ti koji upravljaju svojim sindikatima zajedno sa radničkom partijom, pa sve do toga da razbijaju granice koje im nameće nacionalizam putem solidarnosti sa drugim radnicima, da li domaćim ili stranim, koji se nalaze pod pritiskom kapitala. Radničkih štrajkova će biti, klasna borba nikada ne stoji, ali ona mora da se izvuče iz reformizma i postavi na revolucionarne noge. To je velik zadatak komunista danas jer buržoazija na svakom koraku pokušava da ocrni borbu radničke klase i komunizam govoreći kako ti protesti ruše dati poredak za koji su se oni borili 90ih. Da li taj poredak ima vrijednost? Mi u njemu ne vidimo ništa što bi bilo vrijedno ako posmatramo način života radnih ljudi. Radnim ljudima, a pogotovo omladini, se danas govori da gleda sebe i svoje individualne interese, ali ako malo bolje pogledamo šta jeste čovjek onda u njemu prepoznajemo društveno biće čiji interesi nisu odvojeni od interesa čitavog društva. Upravo budućnost djece radnika, budućnost omladine, budućnost načina života zavisi od načina na koji društvo živi i gledati sebe upravo znači gledati kako izgraditi društvo da bude što bolje.
Ovdje se pokušava nametnuti najradikalniji individualizam koji nije ništa drugo nego otuđenje koje se pruža radnicima kako bi se nastavilo ugnjetavanje, ali zato radnici moraju stvoriti svijest o svojoj klasi, o društvu kao cjelini, i izboriti se za oslobođenje koje leži u samoupravnoj zajednici proizvođača. Trenutna sigurnost koju neki radnik ima i zbog koje sebi može reći da mu je dobro ne znači da će se ta sigurnost nastaviti i sutra, jer dok se god igra po pravilima privatne svojine, dok god jedan čovjek prisvaja šta drugi stvori, nikakve sigurnosti ne može biti.
N. Š. U Makedoniji dva najveća etnikuma nemaju suživot i većina to objašnjava jezičkim razlikama, no i u BiH ima tri etnikuma koji lingvistički mogu da se razumeju, ali pronalaze druge razlike. Kako se udružuju studenti i mladi i kako pronalaze zajedničke tačke pri tom zanemarujući razlike?
N. T. Dobar dio mladih ljudi nije toliko zainteresovan za nacionalizam koji je kod nas prisutan i polako uviđa da su te razlike jedan istorijski proizvod, a tenzije koje tu postoje proizvod ”lopova na vlasti”. Tu se vidi želja za zajedništvom, za razmjenom iskustava, za dubljim uvezivanjem, ali takav način života ima prepreku koja dolazi iz slojeva buržoazije koja mora da nekako opravda materijalnu bijedu u kojoj se ljudi nalaze. Već se takva omladina uvezuje na jedan zdravorazumski način, ima svoje mehanizme, ali da bi ovo postalo jedno opšte pravilo mora postojati svijest o društvenim problemima na pozicijama klasne borbe kao naučnog puta razumijevanja svijeta.
Ali i kada govorimo o zajedništvu treba razjasniti šta ono znači, jer imamo momente buržoaske propagande u formi buržoaskog reformizma koja isto poziva na zajedništvo, toleranciju i slobodan razvoj na slobodnom tržištu, i na prvo slušanje ovi pojmovi mogu nekome zvučati primamljivo, ali iza njih se upravo kriju problemi kapitalizma koji nisu ništa drugo nego izraz eksploatacije radnih masa. Dok se na jednoj strani prisvajaju plodovi radničke klase, a na drugoj raste materijalna bijeda, zajedništva između klasa koje stoje u međusobnoj suprotnosti suštinski nema. Tako će uvijek, zavisno od konkretnih okolnosti u klasnom društvu, jedni slojevi jačati tako što će drugi slabiti, i ne može postojati miran život i razvoj tamo gdje postoje ovi antagonizmi, kao što se to može vidjeti. Zato moramo upravo ukazivati na ove kontradiktornosti i govoriti da radni ljudi cijelog svijeta imaju iste interese, i da stanje krize, kako kod studenata tako i kod njihovih roditelja, mase radničke klase, postoji upravo zbog kapitalizma.
N. Š. Pandemija je možda ubrzala istorijske tokove naše istorije. Kapitalizam više nije održiv sistem, kako iz ekoloških, tako i iz ekonomskih razloga. Na koji način da razmišljamo o budućnosti i za kakve društvene pokrete treba da se zalažemo?
N. T. Da, sasvim je jasno da kapitalizam nema više šta da ponudi. Gdje leži riješenje? Mi danas imamo razvijen način proizvodnje i imamo mogućnost da tu proizvodnju brže usavršavamo, da se svi ljudi zaposle, da se smanji radno vrijeme i stvori mogućnost da ljudi sami upravljaju društvom, da planiraju i proizvode. Riješenje ove zagonetke klasnog društva leži upravo u planskoj ekonomiji, u uvezivanju ljudi međusobno, u komunikaciji i dogovaranju oko vlastitih života i razvoja uslova materijalne egzistencije. Socijalizam je nužnost i zato je veoma važno iskazati podršku onim društvenim pokretima koji su legitimni predstavnici interesa radničke klase. Ti pokreti su komunistički pokreti, pokreti raznih organizacija na jednom internacionalnom nivou koje se bore da stvaraju radničke partije koje će dalje nastaviti borbu za radničku vlast.
Planska ekonomija koja jedina može uvezati ljude na višem nivou društvene organizacije, koja će prevazići granice interesa profita, može ponuditi adekvatna riješenja kako po pitanju materijalne bijede tako i po pitanju ekološkog zagađenja, razvoja nauke, medicine, tehnike itd. prosto jer vrijednost koja se stvara ulaže se u društvo, a ne zadržava se u džepu privatnika, kao što se to radi danas u kapitalizmu. Zašto nema adekvatnih mjera suzbijanja pandemije, zašto doktori nemaju adekvatne uslove za rad, zašto se stvaraju ostrva otpada na moru itd.? Zato jer sprovođenje mjera koje bi to riješile košta privatnike njihovog profita, i ta težnja za stvaranjem profita obično rezultira siromašenjem radničke klase koja stvara svu drušvenu vrijednost. Zato je potrebno okrenuti se zajednici, okrenuti se planskoj ekonomiji umjesto tržišne, a za to je potreban širi društveni pokret na osnovama marksizma. Gore sam spomenuo organizaciju kojoj ja pripadam na nivou jugoslovenskog prostora, ali ta organizacija je samo jedna sekcija šire internacionalne organizovanosti – Internacionalne marksističke tendencije. Spas se neće naći u reformizmu socijaldemokrata jer bi taj reformizam želio da kapitalizam bude blaži nego što on jeste sada. Ali osnovno načelo kapitalizma je stvaranje profita, i on ne pita za način kako do njega doći, sve je dozvoljeno.
N. Š. Digitalizacija prosvete neće nužno dovesti i do veće ravnopravnosti. Neki od studenata nemaju kućne uslove da se posvete učenju. Na koji način da se kreira svest kod mladih studenata o borbi za sopstvena prava?
N. T. Time bi se trebale baviti studentske organizacije ali, bar kako vidim na Univerzitetu u Banjoj Luci, one se nalaze pod diktatom buržoaskih partija i obično nema takve vrste komunikacije između studenata. Ono što se da primjetiti jeste da student vidi fakultet kao put ka pronalaženju posla, tako da borba za bolji život studenata nije primarna aktivnost, nego sekundarna. Razumljivo, ljudi moraju da gledaju kako da prežive i tu se očitava vještina kapitalizma koji kroz generisanje materijalne bijede ujedno stvara i otuđenje između ljudi. Opet, način života studenta se ne može odvojiti od načina života njegovih roditelja, radnih ljudi kao cjeline, jer svaki student ima troškove koje mora izmiriti, što stvara opterećenje ne samo za intelektualno uzdizanje nego i za pitanje svakodnevne egzistencije. Briga oko dugova i troškova obično stoji kao teret na umu studenata i mnogo je lakše učiti kada tih briga nema i uvijek ima slučajeva kada student pauzira, gubi godinu ili se ispisuje usred gubitka ekonomske moći svoje porodice. Naravno, ti problemi će tu uvijek biti dok god postoji ovakav sistem.
Tako da studentske organizacije moraju biti jedinstvene i solidarne sa radničkim organizacijama, one moraju biti organizacije radničke partije ili bar u njima moraju biti klasno svjesni pojedinci koji će ukazivati na ove probleme, a ne da u njima budu predstavnici studentskog tijela bliski ovoj ili onoj buržoaskoj partiji koje će širenjem nacionalizma i predizborne propagande dobijati fine pare za poziciju na kojoj se nalaze. A koliko vidim iz iskustva na Univerzitetu u Banjoj Luci studentske organizacije se više bave organizovanjem zabava i takmičenja na kojima se kao nagrada daje alkohol, nego što se bave konkretnim studentskim pitanjima koja su usko vezana za pitanja ekonomskog života radničke klase.
N. Š. Većina studenata su budući radnici, a u današnjo vrijeme prekarni radnici usled nesigurnosti radnih mesta i beneficija koje bi trebalo da im sleduju. Kako da se gradi studentsko i sindikalno zajedništvo?
N. T. Tu najviše mogu pomoći klasno svjesni ljudi koji simpatišu ideje naučnog socijalizma time što će se organizovati i uvezati kako bi dali opšti glas u javnosti koji poziva na solidarnost i revolucionarnu borbu. Ali ne samo zbog nekakvog humanističkog osjećaja, nego zbog naučnog poziva u cilju izgradnje boljeg društva. Zato je potrebno graditi kadrove, graditi revolucionarnu partiju koja će u javnosti nastupati sa teorijskom potkovanosti, od radničkih protesta i sindikata do studentskih protesta i organizacija. Ovo je mene inspirisalo da se krenem baviti političkim aktivizmom, da krenem izučavati marksizam i djelovati praktično, jer koliko god mi govorili da je kapitalizam loš i da nam treba zajedništvo mi ništa nećemo napraviti dok ne stvorimo teorijsko znanje koje ćemo sprovoditi u praksi i konkretno mijenjati uslove života. Dakle graditi zajedništvo putem organizacije, putem partije, i ne stati samo na trenutno izborenim beneficijama, nego nastaviti dalje, ka putu preobražaja čitavog društva.
N. Š. Usred golemih narativa o nekoj svetloj budućnosti, uvek je bilo isklučenih grupa ljudi, kao na primer Romi, kvir ljudi, socijalno ugroženi ljudi, ponekad i žene. Kako da prakticiramo zajedništvo, a da poštujemo naše razlike?
N. T. Mi moramo biti svjesni da postoji niz različitih ljudi i da su odnosi koji ne štete nikome sasvim opravdani, te da u ljudima postoji samo jedna razlika koju treba stalno isticati, a to je klasna razlika. Da li neka osoba bilo koje etničke pripadnosti, seksualne orientacije, roda ili pola i sl. nije bitno dok god ta osoba ne oštećuje druge, dok god ne živi na račun drugih kao što to rade privatnici koje god etničke pripadnosti, seksualne orijentacije, pola itd. bili. Buržoazija će, uviđajući nužne razlike koje u ljudima postoje, fokus uvijek stavljati na te razlike koliko god one banalne bile, ali sve u cilju da skloni fokus sa one glavne razlike – izvora života (materijalni uslove egzitencije: razlika u izvori prihoda, opremljenost stana, mogučnost za obrazovanje itd.). Zato je važno razumijevati svijet očima nauke, očima naučnog socijalizma i boriti se protiv ugnjetavanja koje kapitalizam nudi.
