Оваа статија има за цел да биде вовед во екосоцијалистичкиот приод кон производството и потрошувачката. Она што го имаме денес е хегемонска опсесија со масовното производство што е катастрофално за еволуциските процеси што ѝ овозможуваат на биосферата да го одржи животот онаков каков што го знаеме. Капиталистичкиот начин на производство, втемелен врз бесконечна економска експанзија и масовна потрошувачка, ја нарушува рамнотежата на екосистемите преку промена на метаболизмот на природата што ги регулира системите на Земјата. Во оваа статија ќе расправам околу некои прашања кои ги сметам за проблематични за остварувањето еколошко општество и ќе се осврнам на можните решенија. Тоа нема цел да понуди критика на потрошувачите; мојата цел е да развијам напад врз хегемонската творба на потрошувачката култура и нејзиното разорно влијание во одржувањето на статус квото. Ова не е нацрт за револуција; тоа е само мој обид да се осврнам на прашањата онака како што ги гледам и да придонесам кон дискусијата околу создавањето на потрошувачката култура како бариера за остварувањето општествена преобразба.
„Некогаш порано работничката класа немаше ништо што да изгуби освен своите окови; но сега таа е апсорбирана во капитализмот, заробеник е на консумеризмот, а нејзините артикли на потрошувачката ја поседуваат и ја трошат.“
Мајкл А. Лебовиц
Имаме производни средства за да ги задоволиме нашите материјални потреби и да се ослободиме од отуѓениот труд. Сепак, оваа идеја е некомпатибилна со капиталот, кој нема цел да ги задоволи вистинските човечки потреби потаму од она што му е потребно за да се репродуцира. Наместо тоа, капитализмот зависи од остварувањето на акумулација на богатството, на бесконечна експанзија што се темели на производство и потрошувачка на отуѓени производи. Ова масовно производство е фундаментален проблем што ја ограничува нашата способност да создадеме едно еколошко општество поради тоа што е непробојна причина за повеќето еколошки проблеми со кои се соочуваме денес.
За да се мобилизираме и да го нападнеме експанзивното производство, мора да се нападне потрошувачката култура. Тоа повлекува со себе напад на хегемонските институции што шират консумеризам, ја развиваат нашата идентификација со материјалните производи и ја наметнуваат врската помеѓу производите и слободата. Капиталистичките сили трошат многу ресурси за да обезбедат ние да бидеме социјализирани да се идентификуваме со она што го консумираме далеку повеќе отколку со она што и како го произведуваме, а тоа создава бариера помеѓу нас и критичната револуција. Всушност, Американците се подложени 20 пати повеќе од глобалниот просек на таргетирано рекламирање. Направени сме да се идентификуваме толку силно со стоките што отфрлањето на капитализмот ќе се изедначи со отфрлање на своето јас и бара редефинирање на слободата, а тоа ќе бара револуција што не запира на работното место. Во рамките на развиениот капитализам потрошувачката култура служи како контрареволуционерна заштита, како седатив. А со тоа што почнавме да се идентификуваме со производите на нашиот отуѓен труд наместо да го воочиме нашето отуѓување во процесот на производство, тонеме сѐ подлабоко во вените на капиталот, станувајќи репродуктивни органи на чудовиштето.
Еколошката криза и културната револуција
Работничката класа како револуционерен субјект е силата преку која ќе биде променет светот. Но, промената ќе се случи единствено ако постои волјата тоа да се направи. Американскиот општествен договор, кој кажува дека можеме да ги оствариме нашите дадени права како слободни и еднакви луѓе да се искачеме по општествено-економската скала, без никакви пречки освен нашата одлучност, претставува средство за смирување што се темели на нечесни претпоставки. Тој го овозможува институционализираното незнаење на системското угнетување, нееднаквоста и еколошката експлоатација, истовремено создавајќи го индивидуализмот што е потребен за да се игнорираат корените на проблемот. Мора да го промениме текот на борбата од борба за мобилност кон горе, кој е во средиштето на капиталистичкиот конфликт, во борба за економска доволност и културна одржливост.
Борбата за мобилност кон горе е конзервативна борба. Таа се стреми да реформира сѐ додека реформите не ја вратат работничката класа до состојба на рамнотежа во рамките на капиталистичкото општество или на некое друго со подеднакво разорен продуктивизам. Светот не може да го преживее нашиот економски систем. Имаме еколошка криза што бара потполно разбирање, но таквото разбирање ќе бара културна револуција, таква што ќе ги отфрли производите на отуѓениот труд. За да опстане, капиталот мора да се проширува, а оттука мора да синтетизира потреби и да спроведува планирано застарување со цел да произведува и да одржува пазар за својот раст. Системското создавање незадоволеност прави од стоките достапни средства за општествен успех, а оттука и за задоволство, преку одржување на сфаќањето што го подигна капитализмот до позиција на синонимност со слободата преку едноставниот факт дека тој ги обезбедува производите. Тоа го поплочува патот за потрошувачката култура што е непробојна за системските промени.
Акумулацијата на стоки ги доведува луѓето до тоа не само да се идентификуваат со средствата на уништувањето, туку и ја парализира нивната способност да мобилизираат делување против еколошката криза. Отпорот на капиталот мора да се изгради во заедниците кои најмногу се погодени од начините на експлоатација, во оние што се најблиску до разбирањето на границите на доволноста на капиталот. Сиромашните заедници и заедниците на обоените луѓе се екосоцијалистичка револуционерна сила и движењето мора да се вкорени во тие области. Мора да се стремиме да ги дезинтегрираме врските во оковите на репродукцијата на капиталот преку градење на сувереност на заедниците што ќе го овозможи активното размислување кое е потребно за да се ослободи човештвото од нашата осиромашена состојба. Мора да ја препознаеме повеќестраната борба за екосоцијализам како таква што го опфаќа потполното осиромашување на човештвото, а што вклучува не само патријархално пљачкосување на животната средина на Земјата, туку и систематски грабеж на нашата самоуправувачка, самоостварувачка, ослободена од долгови вредност.
Нашироко се сфаќа дека профитно мотивираниот и потрошувачки поттикнатиот индустриски отпад и загадување е широко и временски чувствително прашање што мора да се адресира за да се спречи апсолутна еколошка катастрофа. Но, капиталот не може да обезбеди поправки без да се самоуништи. Проблемот со климата е во фазата на terra incognita, па глобалната еколошка криза ќе се позиционира да падне врз потрошувачите, а новиот „зелен“ пазар ќе ја создава илузијата за етичка масовна потрошувачка и раст на пазарот (видете за Парадоксот на Џевонс). Потрошувачката култура го идентификува слободниот пазар со слободата воопшто, а тоа е јасен знак за успехот на системот што мора да се перпетуира себеси преку отуѓеното производство и идентификацијата со производите на отуѓениот труд за да го избегне соборувањето. Во светлината на ургентноста на нашата моментална еколошка ситуација не постои алтернативен пат за развивање на екосоцијалистички блок и расклопување на развиениот капитализам што не вклучува таргетирано расклопување на општественото идентификување со потрошувачките добра. Не постои етичка потрошувачка под капитализмот.
Понатамошното опстојување на биосферата онаква каква што ја знаеме зависи од намалувањето на човечкото индустриско влијание. Ова стои во контраст со потребата на капиталот да ја портретира лажната идеја дека човечките потреби се неограничени и дека Земјата и нејзините природни граници можат да ја овозможат таквата апсурдна реалност. Имплантирано е во стратегијата на растот да се наметнува таквото сфаќање, зашто штом ќе се задоволат вистинските потреби, пазарот ќе престане да расте, па системот мора да создава незадоволеност за да ја подигне побарувачката. Оваа побарувачка го поставува општеството во состојба на растроеност што ги спојува желбите и потребите, истовремено одрекувајќи дека потрошувачката е културно создадена и дека нашата култура е стимулансот на еколошката нестабилност.
За да се ослободи човештвото и тоа да се направи на начин што овозможува културна симбиоза со природата мора да бараме општествен модел што ќе се дистанцира себеси од акумулацијата. Ова го вклучува воспоставувањето на предусловод за револуцијата што е класно втемелен бунт против масовното себе-идентификување во стоките. Способноста да се презираат стоките на капиталот ќе го овозможи вклучувањето во општото знаење на апсолутните граници на производството на капитал. Мора повторно да го откриеме човечкиот идентитет што е соодветен на нашето место во природата како чинители во рамките на еден екосистем. Ова во практиката е контрахегемонско против конзервативните сили што ја придружуваат експлоатацијата на природата од страна на капиталот. Мора да го видиме влијанието на нашата потрошувачка во нарушувањето на метаболизмот на природата, но мора да го сфатиме како системско, а не како ограничено на политиката на личниот начин на живот. Мора да ја видиме реалноста зад нашето идентификување со овие отуѓени производи како одредувачки атрибут на инкомпатибилниот однос на капитализмот со природниот свет и неговото отуѓувачко влијание врз човечката свест. Мора да ја сфатиме потрошувачката култура како присилна социјализаторска алатка на капиталот, а не едноставно како избор на животен стил што го прават масите од поединци.
Еколошкото општество станува можно преку ограничување на производството за да се задоволат вистинските потреби преку максимизирање на употребните вредности. Тоа ќе го елиминира профитот преку прераспределба на вишокот работно време назад до општеството по пат на намалување на работното време и пренасочување на вишокот кон човечкиот и еколошкиот развиток. Една вистинска културна револуција ќе вклучи човечки напори насочени кон човечкото ослободување и еколошката хармонија. За да се постигне ова, доминантниот општествен систем на вредности мора да се замени со таков кој нема да биде зависен од материјалното имање или немање. Повеќе не можеме да го дефинираме врвот на успехот како капацитет за производство на нашата цивилизација и како можност на поединците да се стекнат со палета стоки во систем што создава приватно богатство. Ќе се развие ново разбирање на вишокот за да се признае креативното создавање на човештвото како заедничко наследство овозможено преку историските напори и преобликувањето на природните средини, создавајќи ново разбирање за нас во историјата на природата.
Опсесијата со производството создаде околности кои бараат активен напад врз нашето културно разбирање на продуктивноста. Продуктивизмот мора да се сфати како непријател на еколошката и општествената рамнотежа. Новото општество нема да се појави како феникс од пламените и пепелта; тоа ќе биде изградено врз темелите на историјата која е испреплетена со социјалната неправда, угнетувањето, експлоатацијата и еколошки разорните сили. При изградбата на социјалистичко општество ќе бидеме присилени да се справуваме со неизбежната културна репродукција на капиталистичките идеи и да го направиме тоа делумно преку укинување на нагласокот врз продуктивизмот. Социјалистичкиот светоглед што одржува посесивен однос помеѓу човештвото и природата ќе биде осуден на истото токсично постоење како својот капиталистички претходник.
Во создавањето на новиот свет мора да постојат предуслови да се искористи новиот поредок. Преобразбата од нашиот сегашен отуѓен свет нема да се спроведе само преку освојување на средствата за производство, туку мора да вклучува освојување на нашиот идентитет од стисокот на отуѓените производи. Задоволувањето со овој капиталистички аранжман на општеството ќе трае сѐ додека не се појават проблеми што не можат да се надминат преку неговите средства, како што се надминувањето на планетарните ограничувања и глобалното раселување на цели населенија, а кои се надоаѓачка неизбежност на нашиот економски модел. Се создава револуционерна ситуација и сила од другата страна на нашиот безвременски општествено-економски конфликт е движечкиот елемент. Ќе се појават природни последици кои ќе ја турнат настрана неспособноста на човештвото да го одрекува системскиот колапс. Подготвеноста за прилагодување и за освојување на состојбата на природата и на државниот апарат можеби не е присутна во општиот сет на знаење. Револуцијата може да биде подготвена за нас, но ние може да не бидеме подготвени за револуција.
Екосоцијалистичката партиципативна економија
Екосоцијалистичките економии не се зависни од растот, тие се ориентирани кон развиток на човечкиот потенцијал, што значи дека тие не целат кон производство на стоки како цел, туку како ограничени средства за задоволување на човечките потреби. Спротивно на логиката на капиталот, човечките потреби не се бесконечни, па да се развие цел економски систем врз основа на оваа претпоставка е контра-интуитивно во својот ограничен потенцијал за човечкото збогатување и неговото парадоксално постоење во свет со конечни ресурси. Во екосоцијалистичкото општество економската вредност ќе биде преобразена, приоретизирајќи ја употребната вредност. За разлика од капиталистичкото општество во кое економската разменска вредност ги доминира сите облици на општествена вредност, поставувајќи ги сите други постигнувања во потчинетост на неа.
Екосоцијализмот се фокусира на употребната вредност како цел на производството, но употребната вредност не е призмата преку која ја гледаме природата. Утилитарното гледање на природата од страна на капитализмот е раздвојувачко, тоа ја ограничува нашата способност да се идентификуваме себеси во рамките на природниот свет. Тоа е една од причините за неспособноста на капиталот да ги види границите на експанзивното производство. Логиката позади производството на капитал создава бариери онаму каде што треба да има граници, правејќи пречки од природните ограничувања. Не е само прашањето на фосилните горива што ја прави неморална нашата потрошувачка, зашто ако се оствари, структурата на обновлива енергија нема да ги избрише експлоатирачките производствени системи врз кои се потпира капиталот. Изворот на чиста енергија не ја спречува експлоатацијата на природата и луѓето за профит. Само со потполната самоодредувачка моќ на работниците да ја контролираат својата судбина можеме да создадеме еколошка економија.
Демократизацијата на целото наше општество е клучна за да се воспостави еколошки поредок што ќе може да го види укинувањето на нееднаквоста и експлоатацијата. Демократијата мора да се воспостави до ниво што ќе им овозможи на луѓето вистински да го контролираат своето сопствено наследство. Она што е заедничко наследство на општеството, како производите на трудот, постои во рамките на општествените заеднички добра и поради тоа мора демократски да се регулира и распредели. Луѓето, а не профитот, мора да одлучуваат што ќе се произведува и што ќе се консумира, земајќи го предвид влијанието што тоа ќе го има како врз екосистемите така и врз работниците.
Животната средина треба да се цени повеќе отколку како извор на суровини и заради она што го создава за да придонесе само за човечкиот живот. Нашата економија постои во рамките на биосферата како општествен екосистем, подкатегорија што е дел од само-регулирачкиот систем на Земјата, во кој ние како организми менуваме на голема штета на хармоничниот проток на животот. Императив е да се заштити природата од приватизацијата преку донесување демократски закони што ќе значат регулирање и зачувување на животните средини од човечката експлоатација. Со нашето знаење од еколошката наука можеме да го намалиме нашето влијание и да ја заштитиме природата и луѓето што се најранливи поради еколошката нестабилност.
Во демократската економија одлуките мора да се одмеруваат, а гласовите да се балансираат според степенот во кој мерките ќе ги засегаат гласачите. Оние што ќе бидат најзасегнати ќе имаат поголемо влијание во одлучувањето. Работничките, производните и потрошувачките совети се организациска структура што ќе им излезе пресрет на различните потреби на секој систем, истовремено овозможувајќи зачувување на посебните еколошки ограничувања на секој регион. Општествените опортунитетни трошоци ќе се имаат предвид во процесот на она што се произведува во однос на неговиот еколошки и општествено експлоатирачки однос. Ова е систем во кој вистинската општествена одговорност се прифаќа, а општественото производство станува нормативно. Приватизацијата е криминална во еден ваков систем, зашто таа веднаш го редуцира демократскиот интегритет врз кого се темели социјалното општество.
Главните извори на нееднаквост и моќ, како наследството, мора да се отфрлат во овој систем, зашто тоа им дава диспропорционално општествено влијание на луѓето кои се најмалку засегнати, починатите, а кое понатаму се запленува од општеството и се насочува во рацете на малкумина, а што води до различни структури на моќ. И корпоративните одлуки ќе се гледаат како антисоцијални, но демократизацијата и работничката сопственост на работното место можат да помогнат да се отстрани овој проблем. Сепак, нужно е да се каже дека работничката сопственост на претпријатијата ќе биде клучен елемент на социјалното општество, но тоа не е сигурен начин да се осигура дека ќе се одржи интегритетот на нашата биосфера. Бирократскиот развој на општествените средства за производство лесно можат да се здобијат со истите експлоататорски карактеристики на капиталистичкото претпријатие, а така и се случило во минатото. Поради тоа треба да се воведе структура на циркулирачка одговорност, како и да се воспостават овластувања на демократските совети и општествени вета за да се осигура дека она што се произведува ќе биде регулирано според стандардите на еколошките договори.
Светот ќе искуси поместување во начинот на живот што ќе овозможи институционализирање на нов стандард на економска еднаквост. Ќе треба да одлучуваме што им е потребно на луѓето за да живеат добар живот со здравје и можности. Неопходните потреби како пристапот до вода, храна, живеалиште, облека, транспорт, комуникации, образование, здравствена заштита, санитарни услови, култура, стремеж кон личен развиток мора да постојат во новиот општествен договор како стандард гарантиран за сите. За поголемиот дел од населението на светот условите за живот во голема мера ќе се подобрат, додека малцинството од богатата класа ќе искуси неутрализирачко поместување од прекумерната потрошувачка кон одржливото општествено свесно живеење. Мора да се обезбеди подигнување на осиромашените луѓе на еден еднаков глобален стандард, истовремено не спречувајќи ја нивната способност да постигнат потпирање на самите себе.
Во општеството кое не е врзано за ограничувањата на економскиот раст, ресурсите како трудот ќе бидат ослободени за да го обезбедат континуираниот прогрес на нашето човечко наследство. Повлекувањето на инвестициите во човечкиот капитал од одржувањето на потрошувачките животни стилови поттикнати од профитот и моќта ќе овозможи социјално вложување во културно позбогатувачка продуктивност. Екосоцијалистичката економија е втемелена врз еволуцијата, а не врз експанзијата и кога унапредувањето на продуктивноста доволно ќе го снабде општеството, ќе постигнеме вишок време за сите.
Еколошката свест мора да биде проширена во вообичаената процедура на производството, при што она што се зема и се произведува мора да се квантифицира не само според неговата човечка вредност, туку и според импликациите што таквите маневри ќе ги имаат врз општествено-еколошкиот свет. Како произведувачи во рамките на природата ние имаме обврска не само да ја одржуваме нашата животна средина, туку и да ја подобруваме. Како еко-свесно општество мора да се стремиме да го унапредиме нашиот однос со природата преку создавање економија што произведува не само неутрални, туку и позитивни еколошки резултати. Ова ќе може да се постигне со новата производна филозофија и преку новата поделба на трудот, откако луѓето ќе бидат ослободени од часовите потрошени на обезбедување синтетички потреби. Потоа ресурсите ќе можат да се пренасочат кон креативни потфати, науката, инженерството и општествено-еколошкиот развиток мотивиран од еколошката одржливот и општествената одговорност, а не од економската профитабилност.
Нема дилеми дека капитализмот е систем кој си служи на самиот себе и за кого нема место во една еколошка општествена организација. Катастрофите што ги создава со своите чудовишни принципи на растот ја гнетат Земјата како и умовите и телата на сите што постојат тука. Мора да се стремиме да изградиме отпор на овој угнетувачки и експлоатирачки систем преку насочување на нашите напори потаму од реформата што само го зајакнува системот. Мора да воспоставиме суверенитет на заедниците за да овозможиме пред-социјалистичките услови да постојат во срцата и умовите на оние што најмногу се загрозени од капиталистичката експлоатација. Сфаќањето на себеси како општествени суштества мора да ги прошири своите врски за повторно да го поврзе нашето општество со природата и да го направи тоа преку нашето ослободување од оковите на потрошувачката култура.
Референци
- Herbert Marcuse. One Dimensional Man
- Michael A. Lebowitz. The Socialist Imperative
- Fred Magdoff and Chris Williams. Creating an Ecological Society
- Michael Albert. Parecon: Life After Capitalism
- Don Slater. Consumer Culture and Modernity
- Joel Kovel. The Enemy of Nature
- John Bellamy Foster, Brett Clark, Richard York. The Ecological Rift: Capitalism’s War on the Earth
Превод: Здравко Савески
Извор: Socialist Project
