…
Покажуваме знаци на губење на вербата во целата наша уникатно човечка способност – нашата способност да живееме во мир едни со други, нашата способност да се грижиме за суштествата од нашиот род и за другите облици на живот. Овој песимизам на дневна основа се потхранува од социо-биолозите, кои ги лоцираат нашите неуспеси во нашите гени, од антихуманистите, кои ги презираат нашите „противприродни“ сензибилитети, и од „биоцентристите“, кои ги спуштаат на пониско ниво нашите рационални квалитети преку сфаќањето дека ние не сме различни во нашата „инхерентна вредност“ од мравките. Накратко, сведоци сме на широкораспространет напад против способноста на разумот, науката и технологијата да се подобри светот за нас и за животот воопшто.
Историската тема дека цивилизацијата мора неизбежно да биде спротивставена на природата, всушност дека таа ја расипува човечката природа, повторно се појави помеѓу нас од деновите што досегаат до Русо – и тоа токму во времето кога нашата потреба за една вистински човечка и еколошка цивилизација никогаш не била поголема, ако целта е да ја спасиме нашата планета и себеси. Цивилизацијата, со своите белези разумот и техниката, сѐ повеќе се гледа како нов проблем. Дури и поосновно, општеството како појава сама по себе се доведува во прашање толку многу што неговата улога како интегрална за формирањето на човештвото се гледа како нешто штетно „противприродно“ и инхерентно деструктивно.
Човештвото, фактички, се оцрнува од самите човечки суштества, иронично, како проколнат облик на живот што не прави ништо друго освен што го уништува светот на животот и го загрозува неговиот интегритет. Кон збрката што ја имаме околу нашето конфузно време и нашите лични идентитети, сега ја имаме и дополнителната збрка со тоа што човечката егзистенција се гледа како облик на хаос создаден од нашата склоност за неразумно уништување и нашата способност да ја применуваме оваа склоност сѐ поефикасно, зашто поседуваме разум, наука и технологија.
За волја на вистината, малку антихуманисти, „биоцентристи“ и мизантропи, кои теоретизираат околу човечката егзистенција, се подготвени да ја следат логиката на нивните претпоставки до таква апсурдна точка. Она што е витално важно за овој колаж расположби и недовршени идеи е што различните облици, институции и односи што го прават она што треба да го нарекуваме „општество“ во голема мера се игнорираат. Наместо тоа, токму како што ги употребуваме неодредените зборови како „човештво“ или зоолошките термини како homo sapiens, кои ги прикриваат широките разлики, а често и жестоките антагонизми што постојат помеѓу привилегираните белци и обоените луѓе, мажите и жените, богатите и сиромашните, угнетувачите и угнетените – исто така, на ист начин, ги употребуваме неодредените зборови како „општество“ и „цивилизација“, кои ги прикриваат широките разлики помеѓу слободните, нехиерархиски, бескласни и бездржавни општества, од една страна, и другите кои се, во различен степен, хиерархиски, класни, етатистички и авторитарни. Зоологијата, фактички, ја заменува општествено ориентираната екологија. Сеопфатните „природни закони“, втемелени врз осцилациите во популациите кај животните, ги заменуваат конфликтните економски и општествени интереси помеѓу луѓето.
Едноставното поставување на „општеството“ против „природата“, „човештвото“ против „биосферата“ и „разумот“, „технологијата“ и „науката“ против помалку развиените, често примитивни облици на човечка интеракција со природниот свет, нѐ спречува да ги проучуваме високо комплексните разлики и поделби во рамките на општеството, а кои се толку неопходни за да ги утврдиме нашите проблеми и нивните решенија.
На пример, древен Египет имал значително поинаков став кон природата во однос на древниот Вавилон. Египет зазел почитувачки став кон повеќе, во суштина, анимистички природни божества, од кои многу физички биле делумно човечки, а делумно животински, додека, пак, Вавилонците создале пантеон од многу човечки политички божества. Но Египет не бил помалку хиерархиски од Вавилон во својот третман на луѓето и бил исто толку, ако не и повеќе, потиснувачки во своето гледиште на човечката индивидуалност. Некои ловечки народи можеби биле исто онолку деструктивни кон дивиот свет, и покрај нивните силни анимистички верувања, колку и урбаните култури кои се карактеризираат со сеопфатното повикување на разумот. Кога овие многу разлики едноставно се спојуваат во еден куп, со сите свои широки разлики на општествени облици, преку зборот „општество“, ние вршиме остро насилство врз мислата, па дури и на основната интелигенција. Општеството само по себе станува нешто „неприродно“. „Разумот“, „технологијата“ и „науката“ стануваат работи кои се „деструктивни“ без каков и да е обѕир кон општествените фактори кои ја условуваат нивната употреба. Човечките обиди да ја променат животната средина се гледаат како закани – како нашиот „вид“ да може да направи малку или воопшто да не може да направи ништо за да ја подобри планетата за животот воопшто.
Се разбира, ние не сме помалку животни од другите цицачи, но ние сме повеќе од стадата што лутаат по африканските низини. Начинот на кој ние сме повеќе – имено, видовите општества што ги формираме и начинот како сме поделени помеѓу нас во хиерархии и класи – темелно влијае врз нашето однесување и нашите ефекти врз природниот свет.
На крајот, преку така радикалното одвојување на човештвото и општеството од природата или преку наивното нивно редуцирање на само зоолошки ентитети, ние повеќе не можеме да видиме како човечката природа е изведена од нечовечката природа, а општествената еволуција од природната еволуција. Човештвото станува отуѓено или алиенирано не само од себеси во нашето „време на отуѓувањето“, туку и од природниот свет во кој тоа отсекогаш било вкоренето како комплексна и мислечка животна сила.
Соодветно на тоа, либералните и мизантропски енвиронменталисти нѐ хранат со постојани оброци укори во врска со тоа како „ние“ како вид сме одговорни за крахот на животната средина. Не треба да се оди по енклавите на мистици и гуруа во Сан Франциско за да се наиде на ова, центрирано на видот, асоцијално гледиште на еколошките проблеми и нивните извори. Њујорк е исто толку добра локација за тоа. Нема лесно да ја заборавам „еколошката“ презентација, поставена во 1970-тите во Њујоршкиот музеј за природна историја, во која публиката беше изложена на долга серија експонати, од кои секој прикажуваше примери за загадување и еколошко нарушување. Експонатот со кој се затвораше презентацијата носеше вчудовидувачки напис, „најопасното животно на Земјата“, а се состоеше едноставно од големо огледало кое го одразуваше човекот кој стоеше пред него. Јасно се сеќавам на едно црнечко дете што стоеше пред огледалото, додека еден бел учител се обидуваше да му ја објасни пораката што овој арогантен експонат се обидуваше да ја пренесе. Немаше експонати за корпоративните бордови на директори кои планираат сечење на некоја шума или владини службеници кои делуваат во дослух со нив. Експонатот главно пренесуваше една, во основа, мизантропска порака: луѓето како такви, а не алчното општество и неговите богати припадници, се одговорни за еколошките пореметувања – сиромашните не помалку од богатите, обоените луѓе не помалку од привилегираните белци, жените не помалку од мажите, угнетените не помалку од угнетувачот. Митскиот човечки „вид“ ги замени класите; поединците ги заменија хиерархиите; личните вкусови (многу од кои се обликувани од предаторските медиуми) ги заменија општествените односи, а обезвластените луѓе, кои живеат бедни, изолирани животи ги заменија гигантските корпорации, егоистичките бирократии и насилните алатки на Државата.
…
Автор: Мареј Букчин (1993)
