Арлинд Ќори е член и активист на левичарската политичка организација „Политичката оранизацвија“ (Organizata Politike) во Албанија. Политичкага организација е левичарска организација која со години ги ја застапува работничката кауза и на сите останати маргинализирани групи во општеството. Една од главните контрибуции е подигнувањето на независните работнички синдикати и мобилизацијата на студентите за конфронтација на неолибералните политики во образованието и пошироко.
Големите медиуми не пренесуваат многу информации за состојбата во Албанија. Што точно се случуваше таму пред појавата на кризата со корона-вирусот? Зошто се протестираше?
До пред прогласувањето на вонредната состојба, општествената атмосфера во Албанија вриеше поради протестите на рударите и на нафтените работници. Во ноември, 2019 година, рударите од Булќиза го објавија формирањето на новиот синдикат, наречен „Синдикатот на здружените рудари од Булќиза“. Веднаш потоа, компанијата Албхром (Albchrome) во сопственост на најбогатиот човек во Албанија, Самир Мане (кој патем поседува свои бизниси и во Македонија), го отпушти од работа претседателот на синдикатот, Елтон Дебреши. Ова глагрантно газење на работничките права предизвика 10 дневен штрајк од страна на рударите. Меѓутоа, поради колаборационизмот на државните институции со олигархот Мане и молкот на 99% од медиумите во Албанија, штрајкот и протестите од рударите престанаа, независно што компанијата престана со работа, три други лица исто така од новиот синдикат беа отпуштени од работа.
Ние како активисти од „Политичката организација“ (Organizata Politike) се солидаризиравме со рударите земајќи учество во нивните протести во Булќиза, организиравме еден протест во Тирана и започнавме една широка кампања за бојкот на бизнисите од Самир Мане. Како последица на нашите активности, во трговскиот центар ТЕГ, приватната полиција на Самир Мане физички малтретираше неколкумина наши активисти кои делеа флаери, а во меѓувреме државната полиција ги држеше приведени три дена.
Мотивирани од отпорот на рударите, нафтените работници од градот Балш започнаа верижни протести и еден штрајк со глад барајќи рестарт на работата и добивање околу 15 заостанати месечни плати, како резултат на континуираната злоупотреба на претпријатието на нивните права. Нафтените работници добија три заостанати плати, но прогласувањето на вонредната состојба поради пандемијата ги принуди да ги запрат протестите.
За учеството во студентската организација, студентските протести во 2018 година и учеството на студентите на протестите на работниците (рударите)
За време на протестите во 2018 година, ние како активисти инвестиравме многу за да ја поврземе студентската кауза со останатите општествени прашања. Да не заборавиме дека на универзитетите, работните места, здравството и секаде, е присутна истата приватизирачка и комерцијализирачка логика која нè отуѓува од правата. Освен тоа, многумина од студентите кои протестираа доаѓаат од работнички сиромашни семејства, потоа, многу од нив се part-time работници кои истовремено се и на студии. Па така, не е чудно тоа што кога рударите и нафтените работници излегоа на протести, им се придружија и многу млади, особено студенти. Ние како активисти долги години се трудиме да ги обединиме работниците и студентите, нешто што последниве месеци ни се покажа како правилно, гледаме дека овие две општествени категории добро се разбираат и успеваат да ги согледаат заедничките интереси и сили меѓусебе.
По вака дадениот контекст, како би се опишала политичката состојба во Албанија
Последниве години се карактеризирани со растеж на очај во општеството. Нивото на животот е доста ниско, сиромаштијата е сеприсутна, социјалните права се заборавени и прегазени, додека пак партискиот систем од година во година влегува во криза на својот легитимитет. Во овие услови, масивните студентски протести од 2018 година го потресоа партискиот систем (власт и опозиција) и им оживеаја на луѓето големи надежи. Имаше и мало разочарување дека протестите не го предизвикаа долгоочекуваниот системски лом, но сепак луѓето сѐ уште ги сметаат студентите како една авангарда на општествените промени. Изгледа дека политичката игра е отворена. Групи кои доаѓаат од граѓанските здруженија имаат намера да профитираат од ситуацијата и да влезат во изборната трка, иако многумина од нив не ја разбираат потребата за политичка организација на базичните општествени класи, тие се готови да скокнат од Фејсбук постови на изборна трка.
Ние како активисти од „Политичката организација“ имаме различен пристап. За нас императивот е изградба на едно широко општествено движење, кое ги обединува работниците, студентите, самовработените и професионалците од сите полиња, со цел да се скрши политичката хегемонија на блокот партии-олигарси. Плодовите на ова движење можат да се видат токму во моментот кога претставниците на рударите од Булќиза отидоа во Балш да се солидаризираат со нафтените работници.
За условите за создавање една лева политичка организација/партија која би создавала услови за мобилизација и за една поширока еманципација на работниците и на гласачите во целина
Ова е едно прашање коешто си го поставуваме самите себеси често. Меѓутоа, одговорот којшто го даваме е дека на почеток треба да создадеме силна општествена база, вкоренувајќи се во фабриките, училиштата и населбите. Пред да започнеме да мислиме изборно, треба да стекнеме доверба еден во друг и да се калиме во општествени битки за партикуларни права. Политиката, од друга страна, може да се изрази и електорално, меѓутоа не секогаш и не нужно електорално. Таа е сеопфатен предизвик против општествениот хиерархиски поредок – изразена секаде каде што се истакнуваат контрадикциите помеѓу угнетените и угнетувачите.
Како и да е, не ја отфрлам идејата дека еден ден, една организација или движење со левичарски карактер треба да дејствува и на изборниот терен. За да се случи ова, треба да ја зацврстиме нашата позиција на терен на општествените битки.
Како државата Албанија се справува со новонастанатата криза со КОВИД-19
Иронично, Албанија има предност од земјите со руиниран здравствен систем. Поконкретно, знаејќи ја катастрофалната состојба на здравствениот систем, Владата во Албанија ја немаше самодовербата на поразвиените држави како Италија, Шпанија или Франција. Па така, примени еден цврст карантински режим кога се појави првиот заразен. Ова го објаснува и потпросечниот број на заразени и смртни случаи во Албанија. Како и да е, ова е сепак една предност кога сте на работ на бездната, затоа што еден мал растеж на ритамот на заразени и здравствениот систем во Албанија би колабирал.
Од друга страна, вознемирувачки се мерките коишто Владата на Албанија не ги презела. Исплашена од страна на олигарсите и големите корпорации, државата не се осмелила да ја прекине дејноста во небазичните сектори на економијата. Продолжува да работи рудникот во Булќиза (каде што се копа хром), каде околу 700 рудари влегуваат во лифтови и ходници, многу тесни, за да работат во рудник, немајќи ниту една можност за да ја почитуваат потребната физичка дистанца. Истото се случува со илјадници работници во текстилната индустрија или во кол центрите.
Како и да е, значајни се фактите дека во вакви времиња, помеѓу обичните луѓе солидарноста се зајакнува. Значи, стравот не го разјадува општественото ткиво, туку предизвикува поврзување на луѓето меѓусебе.
Последиците и импликациите врз „постојното“
Тоа што може да се види деновиве е брзиот распад на културната хегемонија на неолиберализмот. Денес, никој не се осмелува да зборува јавно за добрините на незаузданиот капитализам. Луѓето сфаќаат дека не страдавме од неприсуството на пазарот, туку од преголемата негова присутност и дека базичните општествени права треба да се обезбедат од страна на државата која им одговара на граѓаните, а не на носителите на економската власт.
Од друга страна, се чини дека здравствената неопходност ќе ја задлабочи економската криза и ќе ги огруби класните односи во Албанија. Сигурно, многу мали претпријатија и семејни бизниси ќе пропаднат зголемувајќи ја редицата на невработени. Како резултат на прекинот на порачките од западните држави, во доста деликатна економска состојба се и текстилните претпријатија. Ова не е нужно лоша вест за владетелите на крупниот капитал. „Креативното уништување“ може да ги отстрани од игра еден дел од претпријатијата па капиталот да остане во неколку раце, а во меѓувреме невработеноста уште повеќе ќе ја намали цената на работната сила.
Ова контрадикција помеѓу економското зајакнување на крупниот капитал и неговата идеолошка криза може да донесе силни општествени движења. Наша задача како левичарски активисти е да го помогнеме зајакнувањето на контестирачките движења и да сугерираме развојна алтернатива.
Интервјуто го спроведе: Мариглен Демири
Лектура: Емилија Митреска
Arlind Qori është aktivist dhe anëtar i organizatës së majtë politike “Organizata politike” në Shqipëri. Organizata Politike është një organizatë e majtë që prej vitesh përqendrohet në kauzën punëtore dhe të gjitha grupeve shoqërore të margjinalizuara. Kontributi kryesor është ndihma në ngritjen e sindikatave të pavarura të punëtorëve dhe mobilizimin e studentëve në kundërshtimin e politikave neoliberale në arsim e më gjerë.
Mediat e mëdha nuk transmetojnë informata të shumta për gjendjen në Shqipëri, çfarë saktësisht ndodhte atje para paraqitjes të korona-virusit? Për se protestoheshte?
Deri përpara shpalljes së gjendjes së emergjencës shëndetësore, atmosfera shoqërore në Shqipëri ka qenë e ndezur nga protestat e minatorëve dhe naftëtarëve. Në nëntorin e vitit 2019 minatorët e Bulqizës shpallën formimin e një sindikate të re, të quajtur Sindikata e Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës. Menjëherë kompania Albchrome, në pronësi të njeriut më të pasur në Shqipëri Samir Mane (i cili ka biznese të mëdha edhe në Maqedoni), hoqi nga puna kryetarin e sindikatës, Elton Debreshin. Kjo shkelje flagrante e Kodit të Punës shkaktoi një grevë 10-ditore nga minatorët. Mirëpo për shkak të kolaboracionizmit të institucioneve shtetërore me oligarkun Mane dhe heshtjen e 99% të mediave shqiptare, greva dhe protestat e minatorëve u ndalën, pavarësisht se kompania pushoi nga puna edhe tre figura të tjera të sindikatës së re. Ne, si aktivistë të Organizatës Politike, u solidarizuam me minatorët, duke marrë pjesë në protestat e tyre në Bulqizë, organizuar një proteste në Tiranë dhe nisur një fushatë të gjerë të bojkotimit të bizneseve të Samir Manes. Si pasojë e aktiviteteve tona, në qendrën tregtare TEG policia private e Samir Manes ka dhunuar disa nga aktivistët tanë që po shpërndanin fletushka, ndërkohë që policia e shtetit i ka mbajtur në gjendje arresti për tri ditë.
Të frymëzuar nga rezistenca e minatorëve, naftëtarët e qytetit të Ballshit nisën një zinxhir protestash dhe një grevë urie për të kërkuar rifillimin e punës në uzinën e tyre dhe marrjen e rreth 15 pagave mujore të prapambetura, si rezultat i abuzimit të sipërmarrësve të njëpasnjëshëm me të drejtat e tyre. Naftëtarët ia dolën të fitojnë tri paga të prapambetura, por shpallja e gjendjes së emergjencës për shkak të pandemisë i detyroi t’i ndërprisnin protestat.
Për pjesëmarjen në organizatën e studentëve, protestat studentore të vitit 2018 dhe pjesëmarja e studentëve në protestat e punëtorëve (minatorëve)
Gjatë protestave të 2018, ne, si aktivistë, kemi punuar shumë që ta lidhnim kauzën studentore me të tjera çështje shoqërore. Nuk duhet të harrojmë se në universitet, vende pune, shëndetësi e kudo është e njëjta logjikë privatizuese e komercializuese që na zhvesh nga të drejtat. Përveç kësaj, shumë prej studentëve protestues vijnë nga familje punëtore e të varfra, madje shumë prej tyre janë punëtorë part time ndërkohë që ndjekin studimet. Kësisoj nuk është për t’u çuditur që kur minatorët dhe naftëtarët dolën në protesta, atyre iu bashkuan shumë të rinj, sidomos studentë. Ne, si aktivistë, kemi vite që përpiqemi të bashkojmë punëtorët dhe studentët dhe muajt e fundit na kanë dhënë një farë të drejte, ndërsa shohim që këto dy kategori shoqërore mirëkuptohen dhe arrijnë të shohin të përbashkëtat e forta mes tyre.
Si do të ishte përshkruar gjendja politike në Shqipëri sipas këtij konteksti
Vitet e fundit janë karakterizuar nga një dëshpërim shoqëror në rritje. Niveli i jetesës është i ulët, varfëria e kudogjendshme, të drejtat shoqërore të nëpërkëmbura, ndërkohë që sistemi partiak vit pas viti vetëm sa e ka thelluar krizën e legjitimitetit të vet. Në këto kushte, protestat studentore masive të 2018 e tronditën sistemin partiak (qeveri e opozitë) dhe u ngjallën njerëzve shpresa të mëdha. Pati një farë zhgënjimi se ato protesta nuk e sollën thyerjen e shumëpritur sistemore, po gjithsesi njerëzit ende i kanë sytë nga studentët si një pararojë e ndryshimeve shoqërore. Duket sikur loja politike është hapur. Grupe të shoqërisë civile po mendojnë të përfitojnë nga situata për t’u hedhur në garën elektorale, ndonëse shumë prej tyre nuk e kuptojnë nevojën e organizimit politik të klasave themelore të shoqërisë dhe janë gati të kërcejnë nga postimet në Facebook në garën elektorale.
Si aktivistë të Organizatës Politike, ne kemi një tjetër qasje. Për ne imperativ është ndërtimi i një lëvizjeje të gjerë shoqërore, që bashkon punëtorë, studentë, të vetëpunësuar e profesionistë të të gjitha fushave, për të thyer hegjemoninë politike të bllokut parti-oligarkë. Filizat e para të kësaj lëvizjeje po duken, kur përfaqësia e minatorëve të Bulqizës shkoi në Ballsh për t’u solidarizuar me naftëtarët.
Për kushtet për krijim të një organizate/parti politike të majtë e cila do të kishte krijuar kushte për mobilizim më të gjërë dhe emancipim të punëtorëve dhe të votuesve në përgjithësi
Kjo është një pyetje që ia kemi bërë shpesh herë vetes. Mirëpo përgjigjja që kemi dhënë ka qenë se më parë duhet krijuar një bazament i fortë shoqëror, duke u rrënjosur fort në fabrika, shkolla e vendbanime. Përpara se të mendojmë elektoralisht, duhet të fitojmë besimin e njëri-tjetrit dhe të kalitemi në luftëra shoqërore për të drejta të veçanta. Politika, nga ana tjetër, mund të shprehet edhe elektoralisht, por nuk është medoemos elektorale. Ajo është sfidë e gjithanshme ndaj rendit hierarkik shoqëror – e shprehur kudo ku shfaqen kontradiktat midis të shtypurve e shtypësve.
Sidoqoftë, nuk e përjashtoj që një ditë organizata apo lëvizje shoqërore me karakter të majtë të veprojnë edhe në terrenin elektoral. Po që kjo të ndodhë ka nevojë ta fuqizojmë pozicionin tonë në terrenin e luftërave shoqërore.
Si ballafaqohet shteti i Shqipërisë me krizën e korona-virusit
Ironikisht Shqipëria ka përparësinë e vendeve me sistem të rrënuar shëndetësor. Më konkretisht, duke njohur gjendjen katastrofike të sistemit shëndetësor, qeveria shqiptare nuk pati vetëbesimin e qeverive të vendeve më të zhvilluara si Italia, Spanja apo Franca. Kësisoj aplikoi një regjim të fortë karantine që kur u shfaq i infektuari i parë. Kjo shpjegon edhe numrin nënmesatar të të infektuarve dhe të vdekurve në Shqipëri. Sidoqoftë kjo është një përparësi në buzë të greminës sepse do të mjaftonte një rritje e vogël e ritmit të të infektuarve dhe sistemi shëndetësor në Shqipëri do të hynte në kolaps.
Nga ana tjetër, shqetësuese janë masat që qeveria shqiptare nuk ka marrë. E frikësuar nga presioni i oligarkëve dhe korporatave të mëdha, qeveria shqiptare nuk ka guxuar të ndërpresë punën në sektorët jobazikë të ekonomisë. Ende vazhdon puna në minierën e Bulqizës (në të cilën nxirret krom), ku rreth 700 minatorë hyjnë në ashensorë dhe korridore tejet të ngushta për të punuar në minierë – pa pasur asnjë lloj mundësie për të respektuar distancimin e nevojshëm fizik. E njëjta gjë ndodh me mijëra punëtorë të industrisë tekstile apo ata të call center-ave.
Sidoqoftë, si kudo, është mbresëlënës fakti që në këto kohë solidariteti mes njerëzve të thjeshtë po forcohet. Pra frika nuk po sjell shpërbërjen e indit shoqëror, por lidhjen më të afërt mes njerëzve.
Pasojat dhe implikacionet mbi “prezenten”
Çka po shihet këto ditë është shpërbërja e shpejtë e hegjemonisë kulturore të neoliberalizmit. Sot askush nuk guxon të flasë publikisht për të mirat e kapitalizmit të pafre. Njerëzit po e kuptojnë se nuk kemi vuajtur nga mangësia e tregut, por nga tepria e tij dhe se të drejta bazike shoqërore duhet të sigurohen nga një shtet i cili u përgjigjet qytetarëve dhe jo bartësve të pushtetit ekonomik.
Nga ana tjetër, duket se emergjenca shëndetësore do ta thellojë krizën ekonomike dhe do t’i ashpërsojë marrëdhëniet klasore në Shqipëri. Me siguri, shumë sipërmarrje të vogla e biznese familjare do të falimentojnë, duke shtuar radhët e të papunëve. Si rezultat i ndërprerjes së porosive nga vendet perëndimore, në vështirësi të forta ekonomike janë edhe ndërmarrjet tekstile. Ky nuk është medoemos një lajm i keq për zotëruesit e kapitalit të madh. “Shkatërrimi krijues” mund të nxjerrë jashtë loje një pjesë të sipërmarrjeve për ta përqendruar edhe më kapitalin në pak duar, ndërkohë që papunësia do ta ulë edhe më shumë çmimin e fuqisë punëtore.
Kjo kontradiktë midis fuqizimit ekonomik kapitalit të madh dhe krizës së tij ideologjike mund të sjellë lëvizje të forta shoqërore. Është detyra jonë si aktivistë të së majtës që të ndihmojmë në fuqizimin e lëvizjeve kontestuese dhe të sugjerojmë alternativa zhvillimore.
Intervistën e shqyrtoi Mariglen Demiri.
