Пишуваат Василис Костакис (Vasilis Kostakis) и Хозе Рамос (Jose Ramos)
Што ако глобално дизајнираните производи можат радикално да го сменат начинот на кој работиме, произведуваме и консумираме? Неколку примери од сите континенти покажуваат дека начинот на којшто произведуваме и конзумираме стоки може да се подобри преку потпирање на глобално споделени дигитални ресурси како што се дизајнот, знаењето и софтверот.
Замислете протетска рака дизајнирана од географски дисперзирани заедници на научници, дизајнери и ентузијасти на колаборативен начин преку интернет. Сите знаења и софтвер поврзани со раката се споделуваат на глобално ниво како дигиталнo јавно добро (digital commons).
Луѓето од целиот свет кои се поврзани онлајн и имаат пристап до локалните машини за производство (од 3D печатење и CNC машини до ниско-технолошки занаети и алатки), идеално, со помош на експерт, можат да произведат индивидуално прилагодена рака. Ова е случај со проектот OpenBionics, кој произведува дизајни за роботски и бионски уреди.
Не постојат трошоци за плаќање на патент. Потребата од транспортирт на материјали е намалена, бидејќи значителен дел од производството се одвива локално; одржувањето е полесно, производите се дизајнирани да траат колку што е можно подолго, а трошоците се многу помали.
Првата верзија на OpenBionics протетски и роботски раце од www.openbionics.org
Да земеме уште еден пример. Малите земјоделци во Франција имаат потреба од земјоделските машини за подршка на нивната работа. Големите компании ретко произведуваат машини специјално за мали земјоделци. И ако го сторат тоа, трошоците за одржување се високи и земјоделците треба да ги прилагодат своите земјоделски техники на логиката на машините. Технологијата, на крајот на краиштата, не е неутрална.
Затоа, земјоделците одлучуваат сами да ги дизајнираат земјоделските машини. Тие произведуваат машини за да ги задоволат нивните потреби и да не ги продаваат за одредена цена на пазарот. Тие ги споделуваат своите дизајни со светот – како глобално дигитално јавно добро. Малите земјоделци од САД имаат слични потреби со нивните француски колеги. Тие го прават истото. По некое време, двете заедници почнуваат да разговараат меѓусебно и да создаваат синергии.
Тоа е приказната за непрофитната мрежа FarmHack (САД) и кооперативата L’Atelier Paysan (Франција), кои произведуваат дизајни со отворен код за земјоделски машини.
Со нашите колеги, ги истражуваме контурите на новиот начин на производство кој се базира на сливот на дигиталните заедници на знаење, софтвер и дизајн со локални производствени технологии.
Овој модел го нарекуваме „дизајнирај глобално, производувај локално” и тврдат дека тоа може да доведе до одржливи и инклузивни форми на производство и потрошувачка. Тој ја следи логиката дека она што е лесно (знаење, дизајн) станува глобално, а она што е тешко (производство) е локално и идеално споделено.
Кога се споделува знаењето, материјалите имаат тенденција да патуваат помалку и луѓето соработуваат од различни мотиви. Мотивот за профит не е целосно отсутен, но е периферен.
Децентрализирани отворени ресурси за дизајни може да се користат за широк спектар на работи, лекови, мебел, протетски помагала, земјоделски алатки, машини и така натаму. На пример, проектот Wikihouse произведува дизајни за куќи; заедницата RepRap создава дизајни за 3D печатари. За ваквите проекти не е неопходна физичка основа бидејќи нивните членови се наоѓаат насекаде низ светот.
Наоѓање одржливост
Но, како се финансираат овие проекти? Од добивањето државно финансирање (грант за истражување) и индивидуални донации (crowdfunding) до соработка со воспоставени фирми и институции, проектите ориентирани кон заеднички експериментираат со различни бизнис модели за да останат одржливи.
Дизајнот е развиен како глобално дигитално јавно добро (global digital commons), додека производството се одвива локално, често преку заеднички инфраструктури. Василис Костакис, Никос Ескархопулос
Овие глобално поврзани локални, отворени дизајнерски заедници не се стремат да ја практикуваат планираната застареност. Тие можат да ги прилагодат таквите артефакти на локалните контексти и можат да имаат корист од заедничкото учење.
Во такво сценарио, еквадорските планински луѓе, на пример, можат да се поврзат со непалски планински фармери за да учат едни од други и да престанат со каква било соработка што би ги направила исклучиво зависни од сопственичкото знаење контролирано од мултинационалните корпорации.
Кон ’космолокализмот’
Оваа идеја доаѓа делумно од дискурсот за космополитизмот кој тврди дека секој од нас има еднаков морален став, дури и кога нациите различно ги третираат луѓето. Доминантниот економски систем ги третира физичките ресурси како да се неограничени и потоа ги заклучуваат интелектуалните ресурси како да се конечни. Но реалноста е сосема спротивна. Живееме во свет каде што физичките ресурси се ограничени, додека не-материјалните ресурси се дигитално репродуцибилни и затоа може да се споделуваат по многу ниски трошоци.
Подвижните електрони низ целиот свет имаат помал еколошки отпечаток отколку движењето на јаглен, железо, пластика и други материјали. На локално ниво, предизвикот е да се развијат економски системи кои можат да се извлечат од локалните синџири на снабдување.
Замислете криза со вода во град толку сериозна што во рок од една година целиот град може да биде остане без вода. Космолокалната стратегија би значела дека глобално дистрибуираните мрежи ќе бидат активни во решавањето на ова прашање. Во еден дел од светот, системот за филтрирање на вода е прототип – самиот систем се заснова на слободно достапен дигитален дизајн кој може да биде 3D печатен.
Ова не е фикција. Всушност постои мрежа базирана во Кејп Таун, наречена STOP RESET GO, која сака да изврши настан за космолокализациски дизајн, каде што луѓето интензивно ќе соработуваат во решавањето на таков проблем.
Тимовите на Кејп Таун STOP RESET GO продолжуваат да експериментираат со тоа со нивните предизвици. За да се направи системот да работи, тие треба да направат модификации, и тие го документираат ова и следната верзија на дизајнот ќе ја отворат. Сега други локации низ целиот свет го земаат овој нов дизајн и го применуваат на сопствените предизвици.
Ограничувања и идни истражувања
Ограничување на овој нов модел се неговите два главни столба, информациите и комуникацијата, како и локалните производствени технологии. Овие прашања може да се однесуваат на екстракција на ресурси, искористување на трудот, употреба на енергија или материјални текови.
Темелна евалуација на ваквите производи и практики би требало да се одвива од гледна точка на политичката екологија. На пример, што е еколошкиот отпечаток на еден производ кој е глобално дизајниран и произведен локално? Или, до кој степен корисниците на таков производ чувствуваат контрола над технологијата и знаењето неопходни за негова употреба и манипулација?
Сега нашата цел е да обезбедиме некои одговори на горенаведените прашања и на тој начин подобро да ја разбереме транзиционата динамика на таквиот нов начин на производство.
Преземено од The Conversation
